Kanser Tedavisi: Ağız ve Boğaz Yaraları

Bu hafta sonu bir kaç saatliğine arkadaşım biraz nefes alsın diye hastanede 8 yaşındaki Virginia’ya eşlik ettim. İlik nakli üzerinden 2 hafta geçti  şu ana kadar tüm kan değerleri iyi bir tek problemi ağız, boğaz yaraları ve bulantı. Bu yaralar nedeniyle 6 gündür hiç birşey yiyip içemediği için serumla besleniyordu.

Neden sık karşılaşılan bir yan etki ağız yaraları? önlenebilir mi? tedavisi var mı? nelere dikkat etmeli? Bu hafta ki yazımın konusu bu. 
ET

Ağız ve boğaz yaraları nedir?

Kemoterapi ve özellikle baş ve boyun bölgesine uygulanan radyoterapi, sadece kanser hücrelerini yok etmekle kalmıyor (hızlı büyüyen) ağız içi ve yemek borusu dokusunun sağlıklı hücrelerine de zarar verebiliyor. Dolayısıyla ağız ve boğaz yaralarına yol açabiliyor. 

Ağız içinde, boğazda, yemek borusunda kuruma, kızarma ve yara oluşturabilecek diğer nedenler bağışıklık sisteminin zayıflaması, yetersiz sıvı alımı, ağız bakımı, diş problemleri, pamukçuk vs…

Ağız yaraları için kullanılan tıbbi terim mukozit, yutma güçlüğüne ve boğaz ağrısına ise özefajit deniliyor.

Her iki durum da düzgün beslenmeyi, yeterli kalori alımını engelleyeyip kilo kaybına yol açabiliyor ya da Virginia’nın örneğinde olduğu gibi başka yollarla besin takviyesini gerektirebiliyor.  

Tedavi sürecinde ağız yarası mutlaka oluşur mu?

Ağız içi dokusunun kemoterapi ve radyoterapiye yanıtını önceden tam olarak bilmek mümkün değil. Belirli ilaç dozları bazı hastalarda siddetli reaksiyona neden olurken,diger hastalarda aynı tedavi herhangi bir etki yapmayabiliyor.

Ağız yaraları neden çoçuklarda yetişkinlere göre daha fazla oluşuyor?

Kanser tedavisinde kullanılan radyoterapi ve kemoterapi hızla çogalan hücreler üzerinde etkilidir. Bu nedenle,gastrointestinal sistemi (sindirim sistemi) agızdan rektuma kadar kaplayan hızlı büyüyen epitel hücreler tedaviden özellikle etkilenir. Çocuklarda ağız yarası görülme sıklığının yetiskinlerden daha yüksek olmasının nedeni epitel hücre bölünme hızının daha fazla olması.

Ağız yaraları için önlemler

Ağız bakımı için aşağıdaki önlemlere dikkat ederseniz bu dönemi daha az problemli geçirebilirsiniz.

·        Tedaviye başlamadan en az 2 hafta önce dişlerinizde olabilecek muhtemel çürük ve iltihaplar için mümkünse diş dokturuna görünün. Tedavi sırasında kanama sorunları yaşarsanız diş bakımı yaptırmanız güç olabilir. Bu süreçte diş probleminiz oluşursa doktorunuzdan ne zaman tedavi olabileceğiniz konusunda bilgi isteyiniz.

·         Dişlerinizi her yemek sonrası ve yatmadan önce yumuşak kıllı (bebek fırçası olabilir) diş fırçası ve hassas dişler için üretilen diş macunu ile fırçalayınız. Fırçalamadan önce fırçanızı sıcak suda yıkayınız. Eğer fırça kullanamıyorsanız steril gazlı bezi parmaklarınıza dolayarak macunla dişlerinizi hırpalamadan ovabilirsiniz.

·         Yemeklerden sonra ve yatmadan önce bir bardak suya 1 çay kaşığı karbonat koyarak hazırladığınız suyla ağzınızı bolca çalkalayınız. Karbonat karışımı ağızdaki asiti azaltır, kuruluğu ve yaraları engellemeye yardımcı olur. Ayrıca ağzınızı temiz tutmanıza yardımcı olur, bakteri oluşumunu engeller. Alkol ve gliserinli ticari gargaraları kullanMAyınız.

·         Kullanabileceğiniz diğer bir gargara bir bardak sıcak suda 1/4 çay kaşığı karbonat ve 1/8 çay kaşığı tuz karışımıdır. Çalkaladıktan sonra normal suyla durulayın.

·         Protez kullanıyorsanız, ağzınıza iyi uymasına dikkat edin. Her yemekten sonra protezinizi çıkararak ağzınızı çalkalayınız. Protezlerinizi geceleri her gün suyunu değiştirdiğiniz ağzı kapalı bir kapta saklayınız.

·         Bol sıvı tüketin.

·         Tüm bu önlemlere rağmen yutkunma güçlüğü, ağız yaraları, ağızda pamukçuk oluşursa doktorunuzun önerisine göre ilaç ve ek tedbirler, ağrınızı azaltacak solüsyonlar almanız gerekebilir.

·        Sütlaç, evde yapılmış dondurma, muz, bebek mamaları, yumuşak kıvamda yumurta, yumuşak peynir, puddingler, çorba, püre, makarna, yoğurt, haşlanmış patates gibi yumuşak yiyecekler yiyiniz. Yeterli protein almaya dikkat edin, protein tüketmek iyileşmenize yardımcı olacaktır.

·         Ağzınız çok kuruyorsa, suni tükürük solüsyonları kullanabirsiniz. Doktorunuza danışın.

·         Domates suyu, portakal, limon, greyfurt gibi ekşi meyve suları, çiğ sebzeler, tost, kraker gibi kuru, sert gıdalar ve acılı, baharatlı, tuzlu yiyeceklerden kaçınınız. Kuru yiyecekleri et suyu, sos, tavuk suyu, yoğurtla nemlendirip yumuşatabilirsiniz.

·         Tam sıvı gıdaları yutmak güç ise, daha yoğun; örneğin blenderden geçirilmiş gıdalar alın.

·         Serin ya da oda sıcaklığında gıdalar yiyin, çok sıcak ağzınıza zarar verebilir.

·         Yerken ve içerken oturur vaziyette olun. Yedikten sonra en az 30 dakika dik oturun veya ayakta durun.

·         Probiyotik içeren yoğurt güzel bir seçimdir hem yumuşak olması nedeniyle hem de bağırsak florasına faydası açısından.

·         İçecekleri pipetle için böylece ağrılı kısımlara değdirmeden içebilirsiniz.

·         Ağzınıza buz parçası alıp emebilirsiniz. Buz ağzınızı uyuşturup, ağrıyı hafifletebilir..

·         Alkollü içecekler, sigara ve tütün ürünlerini kullanmayın.

·         Uzman bir diyetisyenden yardım isteyebilirsiniz.

·         Her gün ağzınızı yara, beyaz nokta, şiş ve kızarık var mı kontrol edin. Böylece problemler başlar başlamaz fark edip değişiklikleri doktorunuza bildirebilirsiniz. Problemin tedaviden mi yoksa diş hastalığından mı kaynaklandığını tesbit etmekte doktorunuz yardımcı olacaktır. Diş ve dişeti yaraları için diş doktorundan özel ürünler isteyebilirsiniz.

Glutamin gargaraları

Araştırmalar glutamin tozunun suyla karıştırılıp gargara olarak kullanımının kanser tedavisi nedeniyle oluşan ağız yaralarına karşı etkili olduğunu gösteriyor. Özellikle baş ve boyun bölgesine radyoterapi yapılan hastalarda glutamin kullanımı ağız yaralarının oluşum sıklığını ve şiddetini azaltıyor. Glutamin (L-Glutamin) vücudumuzda kas yapımı ve tamiri için gerekli bir amino asit.  Ben ağız yaraları için kullanılabildiğini bilmiyordum. Bir diğer işlevi de karaciğerden toksik amonyak fazlasını atmaya yardımcı olması, kemoterapi vucutta fazla amonyak yaratabiliyor. Mutlaka doktorunuza danışın, sizin için kullanımı uygunsa deneyin. 

Hem hayvanlarla yapılan araştırmalar hem kemoterapi gören hastalarla yapılan araştırmaların sonucu ağız yaralarının şiddetini ve süresini azalttığını destekliyor. Kaynak kısmında bu çalışmaların referansı mevcut.

Glutamini mutlaka doktorunuza danışarak kullanının ve şu durumlarda kullanmaktan kaçının: böbrek ve karaciğer hastaları, epilepsi nöbetleri, MSG alerjisi olanlar, lactulose isimli ilacı kullananlar.

Kullanım dozu 2 ila 10mg arasında değişebiliyor. Mayo klinik önderliğindeki bir çalışmada 24 hasta günde 2 kere 2gr glutamin solüsyonu kullanmış 14 gün boyunca. Sonuç bu doz kullanım hem ağız yaralarının şiddetini hem de süresini azaltmiş.

Bir diğer çalışmada tavsiye edilen etkili doz 10 gram, glutamin tozu suyla çözülüp günde 3 kere kullanılmış. Bu karışım ağızda çevrilip yutulmadan önce 30 ila 60 saniye ağızda gargara yapılıyor.

Bazı çalışmalar, glutamini hem ağız yarası oluşmadan önce hem de oluştuktan sonra tedavi için kullanırsa daha iyi netice alınacağını belirtiyor. L Glutamin (glutamin) vitamin satan yerlerden temin edilebilir.

Glutamin üzerine yakın zamanda daha detaylı bir yazı yazmayı planlıyorum çünkü ağız yaraları haricinde kamoterapi neticesinde oluşan nöropati gibi sinir sistemi problemlerine de etkili olduğunu söyleyen bazı çalışmalar var.

Çinko

Chicago Medical Center’ın yaptığı bir araştırma ağız yaraları ağrısına olumlu etki ettiği yönünde. Ancak araştırma çok küçük ölçekli ve optimal kullanım dozu belirlenmemiş. Bu konuda mutlaka doktorunuza danışın ve kendi araştırmanızı yapın.

Papatya çayı, beta karoten, E vitamin

Papatya çayı (antibakteriyel özellikleri var) ağız ülserlerine ve radyoterapi-kemoterapi nedeniyle oluşan ağız yaralarına etkisi araştırılmış. Bazı çalışmalar olumlu diğerleri olumsuz.  
Farelerde yapılan  çalışmalar papatya çayının 5-FU kemoterapi protokolünün yol açtığı ağız yarlarına iyi geldiğini gösteriyor. İnsanlarda yapılan çalışmalar çelişkili sonuçlar ortaya koymuş. Daha kapsamlı araştırmalara gerek var.  Beta-karoten, A ve E vitamini topikal kullanımı içinde aynı şey geçerli bazı araştırmalar olumlu. Papatya çayı tüketiyorsanız kan  inceltici etkisi olduğunu göz önüne alın.

B12 ve Folik Asit

Pemetrexed (Alimta) kemotrapi ilacı kullananlar bu yan etkileri aza indirgemek için B12 ve folik asit injeksiyonuna tabi tutuluyorlar. Ağız yaraları B12 vitamini eksikliğinden kaynaklanıyor ise size yararı olabilir mi doktorunuza danışın.

 
Kaynaklar:
1. http://www.nucdf.org/ucd_symptoms.htm Internet September 2009.
2. Journal of Nutrition. 2001;131:2515S-2522S. Why Is L-Glutamine Metabolism Important to Cells of the Immune System in Health, Postinjury, Surgery or Infection? Philip Newsholme Department of Biochemistry, Conway Institute for Biomolecular and Biomedical Research, University College Dublin,
3. Effect of low-dose oral glutamine on painful stomatitis during bone marrow transplantation P M Anderson, N K C Ramsay,, X O Shu, N Rydholm, J Rogosheske, R Nicklow, D J Weisdorf, and K M Skubitz August 1998, Volume 22, Number 4, Pages 339-344 Internet September 2009 http://www.nature.com/bmt/journal/v22/n4/abs/1701317a.html
4. Colgate World of Care Article Chemotherapy and Your Mouth. http://www.colgate.com/app/Colgate/US/OC/Information/OralHealthBasics/MedCondOralHealth/CancerOralHealth/ChemotherapyAndYourMouth.cvsp NIH Publication No. 02-4361
5.http://cancerhelp.cancerresearchuk.org/coping-with-cancer/coping-physically/mouth/mouth-care
6.Carl W, et al. Management of oral mucositis during local radiation and systemic chemotherapy: a study of 98 patients. J Prosthet Dent 1991;30:395-6.
7.Pavesi VC, Lopez TC, Martins MA, et al. Healing action of topical chamomile on 5-fluouracil induced oral mucositis in hamster. Support Care Cancer. 2011 May;19(5):639-46.
8.http://www.mskcc.org/cancer-care/herb/chamomile-german
9.http://www.chemocare.com/managing/mouth_sores_due_to_chemotherapy.asp
10.http://breastcancer.about.com/od/generalsideeffects/a/mucositis_trmt.htm
11.Department of Pediatrics and Adolescent Medicine, Mayo Clinic, Rochester, Minnesota 55905, USA. Anderson PM, Schroeder G, Skubitz KM.
12.http://www.mskcc.org/cancer-care/herb/glutamine
13.http://www.guncelpediatri.com/sayilar/80/52-55.pdf
14. http://www.livestrong.com/article/506882-supplements-for-mouth-sores-in-cancer-patients/#ixzz23e3uW1VK
15.http://www.asco.org/ASCOv2/Meetings/Abstracts?&vmview=abst_detail_view&confID=10&abstractID=300

Hiç yorum yok: