Radyasyon Soru-Cevap -- Dr. Deniz Öner

Radyobiyoloji uzmanı sevgili Dr. Deniz Öner’e alandaki donanımıyla,  güzel ve faydalı bilgilerle  bizleri yararlandırdığı için sonsuz teşekkürlerimizle.

İNSANDA RADYASYON ETKİSİ ORGANLAR ARASINDA FARK GÖSTERİR Mİ?

Dolaşım, sindirim, solunum, boşaltım, sinir sistemi  gibi organ ve organ sistemleri bir arada görev yapmaktadır. Bunları oluşturan doku ve hücreler ise hepsinde ortak olan özellikler dışında; bölünme ve çoğalmada  farklılıklar gösterirler. Radyasyona karşı hassasiyetlerini de bu farkları belirler.

Hücre ne kadar bölünüp, çoğalıyorsa radyasyon etkilerine o kadar hassasiyet kazanıyor.
Büyüme bittikten sonra artık çoğalmayan hücreler ise radyasyona karşı daha dirençli oluyorlar.

Bu kural gereği, aynı dozda radyasyona maruz kalındığında;Kan yapıcı hücreler, mide-barsak iç yüzeyini döşeyen hücreler, saç, kıl hücreleri, erkeklerde sperm üreten hücreler daha hassas. Kas, kemik, sinir hücreleri ise daha az etkilenmektedir.

RADYASYONA MARUZ KALDIĞINDA MUTLAKA BİR ETKİ GÖRÜLÜR MÜ?

Radyasyon vücut içinden hiç bir hedefe isabet etmeden geçebilir ve hasar oluşmayabilir.
İnsan vücudunda biyolojik savunma mekanizması  sürekli çalışmaktadır ve oluşan hasar tamir de edilebilir.

İnsan vücudunun en küçük yapı taşı hücredir. Hücrenin bir fabrika gibi çalışan, çeşitli organellerden oluşan bir sitoplazması ve çekirdeği bulunmaktadır.  Canlılık için en önemli kısım ise  çekirdek  içinde bulunan kromozomlardır. DNA ve proteinden oluşan bu yapı canlının tüm şifresini belirlemektedir. Onun için canlıda radyasyon etkisi  özellikle DNA seviyesinde araştırılır.

Radyasyon veya çeşitli sebeplerle DNA yapısında bir çok kırılmalar olmakta ancak tamir sistemleri bunları onarmaktadır. Çok yüksek dozlarda radyasyona maruz kalınması durumunda, bu onarım mekanizmaları yetersiz kalabilmektedir.O zaman radyasyon hastalıkları etkileri dediğimiz belirtiler ortaya çıkmaktadır.

RADYASYONLA KANSER TEDAVİSİNİN AMACI NEDİR?

Kanser hücreleri hızlı bölündüğü için radyasyona vücudun diğer hücrelerine oranla daha duyarlıdır. Bu nedenle özellikle tümörün bulunduğu bölgede en fazla etkili olacak şekilde iyonlaştırıcı radyasyonlarla bu hücrelerin öldürülmesi hedeflenmektedir.
Buna rağmen ışının yolu boyunca  vücudun normal hücreleri de bölünme kapasiteleriyle orantılı olarak etkilenmektedir.

Yüksek dozda radyasyona maruz kalmanın etkileri olarak saç kaybı, kusma, yorgunluk, yanıklar da görülebilmektedir.

RADYASYON HASTALIĞI NEDİR? BELİRTİLERİ NELERDİR?

Bir anda ve yüksek dozda ışınlanmalar söz konusu olduğunda,  kişinin ışınlanan vücut bölgesine de bağlı olarak hastalık belirtileri ortaya çıkar.

Bu belirtilerin başlıcaları
-Bulantı,
-Kusma
-Kan hücre sayısında özellikle, lenfosit sayılarında azalmadır.
Bu belirtilerin ortaya çıkış zamanı ve ne şiddette olduğu vücudun maruz kaldığı radyasyonun dozuna bağlıdır. Yüksek ve ani bir ışınlanmadan sonra Ani Radyasyon Belirtileri de dediğimiz ve sağlık kuruluşunda takip edilmesi gereken hastalıklar gözlenir.

Radyasyon hastalıklarını diğer hastalıklardan ayıran en önemli fark ise; Işınlanmadan hemen sonra gözlenen bu ilk belirtiler geçebilir ve hastada doza bağlı olarak bir süre tamamen iyileşmiş gibi görünebilir.
Ancak bir süre sonra etkilenen dokulara bağlı olarak hastalıklar ortaya çıkar.
Bu konuda uzman sağlık kuruluşunda doğru tedaviye yönlendirilmelidir.

Bölgesel bir ışınlanma da varsa kızarıklık, su toplanması, kuru ya da yaş yaralar..gibi ciddi yanık, yaralar oluşmaktadır.


Dr. Deniz ÖNER

Dr. Öner, İ.Ü. Radyobiyoloji ve Sağlık Fiziği Araştırma ve Uygulama Merkezinde; deneysel Onkoloji, Tümör Biyololojisi, Radyoloji ve Radyoterapi konularında Yüksek Lisansını tamamlamıştır.
Genel Biyoloji Araştırma Görevlisi olarak İstanbul  Üniversitesinde görev yapmıştır. (1984-1987)
1988-2011 yılları arasında TAEK, Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde araştırmacı ve  Müdür Yardımcısı olarak idari görevlerde bulunmuştur. Bu süre boyunca; Biyolojik doz ölçümü konusunda doktora tezi ve Türkiye'nin ilk laboratuarının kurulmasında görev aldı.
Radyobiyolog Doktor olarak; radyasyonun sağlık üzerine etkileri konularında yurt içi ve yurt dışında çok sayıda kurs, seminer, konferansa katıldı. Karadeniz Bölgesinde Çernobil'in Etkileri konusunda Sağlık Bakanlığı, Kanserle Savaş Daire Başkanlığı ile proje yürüttü. Radyasyon kazalarının tanı ve tedavisi konusunda, doktorlara yönelik   bir de çeviri kitabı bulunmaktadır.

Hiç yorum yok: