Kanser ve tat koku değişiklikleri

Bir arkadaşımın küçük kızı kemik iliği nakli öncesi yoğun kemoterapi alıyor şu sıralar.  Enfeksiyon riski nedeniyle ziyaretçi kabul etmedikleri için ben de hastanede annesiyle zaman geçirdim biraz.  Şu ana kadar herşey iyi gidiyor, sadece kemoterapiye bağlı olarak tat sorunları vardı. Yediği şeyler acımsı, metalik bir tat bırakıyordu ağzında bizde meyveli milkshake hazırladık yiyebilsin diye. Soğuk ve hafif tatlı olduğu için yemesine yardımcı oldu. Böylece, bu hafta Kanserle Dans okuyucuları için tat ve koku değişikleri konusunda yazmaya karar verdim.  

Nedir ve niye oluşur?
Yemeklerde tat değişikliği radyoterapi, kemoterapi, diş problemleri, ağız yaraları, enfeksiyonları ve bazı ilaçların etkisiyle oluşabilir.

Kemoterapi gören hastaların yarısından fazlası ağızlarında acı ya da metalik tat hissettiklerini söylüyorlar özellikle et ve yüksek protein içeren besinleri yediklerinde. Bunun nedeninin kemoterapinin ağızdaki hücreleri etkilemesi olduğu düşünülüyor. Tedavi süresince pek çok yiyecek tatsız ya da tadı azalmış gelebilir size. Cisplatin (Platinol), Cytoxan, Neosar, doxorubicin (Adriamycin), fluorouracil (5-FU, Adrucil), paclitaxel (Taxol) ve vincristine (Oncovin, Vincasar PFS) kemoterapi ajanları tat değişikliğine en fazla neden olan ilaçlar.  

Tat farklılıkları iştah kaybına ve dolayısyla kilo kaybına neden olabilir. Bu nasıl önlenebilir pratik bilgiler kısmında paylaşacağım. Genellikle tedavi tamamlandıktan hemen ya da birkaç hafta sonra  bu değişiklikler normale döner.

Radyoterapi baş ve boyun bölgesine uygulandığında tükürük bezleri ve tat olgusunu etkiler.  Koku duyusunuda etkileyebilir. Bazen koku duyusuna etkisi tat duyusunda değişikliğe neden olabilir. Tedavi bittikten genellikle birkaç hafta ya da ay sonra bu değişiklikler normale dönecektir. Özellikle tükürük bezlerine kalıcı zarar olmuşsa tat duyusu eski haline yüzde yüz dönmeyebilir. Bazı durumlarda doktorunuz çinko sülfat alımında fayda görebilir.

Bazen tedavi sürecinde kullanılan antibiyotikler ve morfinde tat değişimine neden olabilir.
Tat duyusunu etkileyen diğer değişiklikler ağız, burun ve boğaz bölgesine yapılan ameliyatlar, interleukin-2 (aldesleukin, Proleukin) ve Interferon gibi bazı biyolojik tedavi ilaçlarıdır.

Bazı çalışmalar nikel, çinko, niacin ve A vitamin eksikliğinin de tat bozukluklarına yol açabileceğini belirtiyor. Bu konuda doktorunuza danışın.
Pratik Çözümler:

·         Kemoterapiden birkaç saat önce ve sonra yemekten kaçının.

·         Nane ya da sakız çiğnemek yardımcı olabilir.

·         Koku ve tatla ilgili hissettikleriniz  günden güne değişebilir.Bu yüzden beslenmenize daha önce denemediğiniz gıdalar ekleyebilir, yeni tatlar deneyebilirsiniz.

·         Yiyecekler soğuk ya da  oda ısısında servis edilebilir.

·         Baharat ve ot kullanabilirsiniz, fesleğen, kekik, biberiye, kimyon, tatlı kırmızı biber gibi…

·         Bazı yiyeceklerin tat ve kokularını değiştirmek için soğan ve sarımsak eklenebilir.

·         Portakal ve limon içeren ekşi gıdaları ve içecekleri deneyebilirsiniz. Eğer ağız veya boğazda yara varsa asitli meyve sularını içilmemelidir.

·         Eğer bir tür et özellikle kötü kokuyorsa tavuk, balık veya yumurta gibi diğer proteinli yiyecekleri deneyin.

·         Değişik görünüm, renk, aroma ve tatta yiyecekleri ve farklı sosları kullanabilirsiniz. Size cazip gelmeyen gıdalardan uzak durun.

·         Yemek pişirilen ortamda bulunulmaması ve yemek kokularından uzak durulması daha iyi olabilir.

·         Gıdaları et, tavuk, balığı terbiye (marine) edin.

·         Yemeden önce ağzınızı suyla çalkalayın, gargara yapın.

·         Pipet kullananın, pişirirken kapağı ters tarafa doğru açın.

·         Ağzınızda metalik tat varsa plastik çatal kaşık kullanın.

·         Gıdaları metal tencere ve tava yerine cam tencere ve tavada pişirmeyi deneyebilirsiniz.

·         Ağzınızı temiz tutun. Ağzınızı fırçalayarak ve diş ipi kullanarak temiz tutmak gıdaların tadını iyileştirebilir.

·         Diş doktoruna gidin. Değişen tat veya kokunun diş problemleriyle ilgisini araştırıp söyleyebilir.

Okuyucularımızdan Öneriler:

Bu yazıyı yazdıktan sonra Facebook grubumuzda okuyucularımızdan bu listeye ekleyebileceğimiz çok güzel öneriler geldi. Teşekkürler Gülşen ve Yasemin Hanım.

·         Ağzınıza naneli şeker ya da küçük buz parçaları atıp çevirebilirsiniz.
·         İçtiğiniz su miktarını arttırmak için suya elma parçacıkları koyup tatlandırabilirsiniz. Ya da suyu içmeden limonu ağzınızda emin, tabi eğer ağız yaraları sizin için problem değilse.
·         Bulantı için sarı leblebi faydalı olabilir.
 
ET
Kaynak:

http://www.cancer.gov/cancertopics/coping/eatinghints/page4#changesense
http://www.cancer.net/patient/All+About+Cancer/Treating+Cancer/Managing+Side+Effects/Taste+Changes
http://www.chemocare.com/managing/taste_changes.asp
http://lungcancer.about.com/od/livingwithlungcancer/a/tastechanges.htm

1 yorum:

Adsız dedi ki...

çok güzel önerilerteşekkürler